गाँउमा पानी समेत चल्दैन

बझाङ १४ माघ, नेपाल सरकारले कानुनी रुपमा जातिय छुवाछुत मुक्त गरेको बर्षौ भएता पनि बझाङ जिल्लाका ग्रामिण भेगमा भने अझै जातिय छुवाछुत कायमै रहेको छ । सदरमुकाम चैनपुर लगायत केही बजार क्षेत्रमा दलित र गैरदलित विच धेरै विभेद नदेखीए पनि जिल्लाका अधिकांश ग्रामीण बस्तिहरुमा भने दलित र गैर दलित विच छुवाछुत कायमै छ । हाल सम्म जिल्लामा दलितहरुले खुलेर गैर दलितहरुको घर भित्र पस्न सकेका छैनन् भने दलित र गैर दलितको हातको पानि समेत चलेको छैन ।
गैर दलित र दलित विच जातिय विभेद परम्परा देखी रहदै आए पनि दलित भित्रका जातीहरुमा उत्तीकै छुवाछुत देखीन्छ । एकै गाँउमा दलित र गैर दलितको बसोबास हुदाँ समेत पानीका धारामा छुवाछुत हुने गरेको छ । यसका साथै विवाह बर्तबन्द , भोज भतेर जस्ता कार्यक्रम पनि दलित र गैरदलितको सहभागीता हुन सकेको छैन । जयपृथ्वी नगरपालीका ८ घर भएका ५५ बर्षिया ज्ञान बहादुर ओडले कानुनमा जे जस्तो लेखीएको भएता पनि दलित गैर दलित विचको जातीय विभेद हट्न अझै धेरै बर्षलाग्ने बताउनु भयो । उनका अनुसार हामी दलितहरु पनि गैर दलित संग पानी चलाउन अप्ठ्यरो लाग्छ उनिहरुत झन मान्नेनै भए । गाँउका दलीतहरु अझै परम्परागत पेशा अँगालेर गैर दलितहरुको खलीया हलीया भएर छाक टारी रहेका छन् ओडले भने दलितलाई अझै तल्लो जात भनेर हेर्ने प्रचलन कायमै रहेको छ यो समस्या हट्न गाह्रो देखीन्छ ।

दलित ज्ञान बहादुरको भोगाई जस्तै कोटभैरवका मदन ओडको पनी यस्तै ब्याथा छ । उनले भने जहाँ सम्म दलित र गैर दलितहरुको आर्थीक हैसियत समान हुदैन त्यहाँ सम्म सामाजीक रुपमा दलितहरु पछाडी नै पर्ने छन् । दलित जातीका बयवृद्ध मान्छे भए पनि उपल्लो जातको साना बालबालीकालाई रिथिहजुर भन्ने जौ भनेर ढोग्ने प्रचलन अझै कायम छ । दलित र गैर दलीतमा जातीय विभेद भए जस्तै दलित भित्रका सुनार,दमाई, सार्की, लुहार, चदारा, कामी, बादी जातीमा पनी आन्तरीक जातीय विभेद कायमै रहेको देखीन्छ । यि जाती भित्र पनी उच निचको भेदभाव भएर विवाहबारी हुदैन भने, कुनै कुनै जातीमा त पानी समेत चल्दैन । गाँउघरमा दलीत र गैर दलितका देवताका मठमन्दिर समेत अलग अलग छन् । हामी जातीमा त छुवाछुत छ दंगाजीका हर्क दमाईले भने यहाँ देवता देवतामा समेत विभेद छ । देवता पनि दलित र गैर दलितका हुन्छन र । मठमन्दिर छुएमा गाईको गहुँत छर्केर शुद्ध गर्ने प्रचलन गाँउमा अझै कायमै छ ।
जातीय छुवाछुतको बझाङमा सामान्य सुधार भए पनि अझै समस्या विकराल छ दलित अगुवा ईन्सेक प्रतिनिधी प्रकाश विकले भने सदरमुकामका होटेलहरुमा समेत दलितलाई छुवाछुत गरेको देखीन्छ । गैरदलित र दलित विचको जातिय विभेद अझै यथावत हुँदा पनी यसलाई न्युनिकरण र रोगथामका लागी सरकारी तथा गैर सरकारी निकायहरु बाट भने बझाडमा कुनै कार्यक्रम तथा योजना बनाएका देखीदैन ।
समाजमा पुस्तो देखी जरागाडेको जातीय छुवाछुत विद्यालयका बालबालीकाहरुमा समेत देखीएको हुँदा यो समस्या हट्नु निकै चुनौती रहेको दलित समाजसेवी सुनिल दमाईको बुझाई छ ।
जिल्लामा जातीय छुवाछुत रहेको कुरा सुनिनमा आएको छ प्रमुख जिल्ला अधिकारी सुनिल खनालले भने तर यस्ता जातीय छुवाछुतका उजुरी भने आएका छैनन् ।जिल्ला विकास समीतीको तथ्याङ्क अनुसार बझाङ जिल्लामा झण्डै १२ हजार घर परिवारहरु दलित समुदायका रहेका छन् ।